Article
Orde van Architecten is mee verantwoordelijk voor uitbuiting
Gideon Boie
3/10/2023, De Standaard
De Orde van Architecten mag dan de frustratie over de lage lonen voor stagiairs delen, dat archaïsche systeem is wel haar bestaansreden.
Een eerlijke uurvergoeding voor stagiair-architecten is een gedeelde verantwoordelijkheid. Dat was de boodschap in een e-mail van de Orde van Architecten die bij alle architecten in Vlaanderen in de bus viel een dag na het opinieartikel van Enver Peeters in deze krant (DS 28 september). In het persbericht wordt begrip geuit voor de frustraties over armoedige lonen en schijnzelfstandigheid.
Of stagiair-architecten nu op twee oren kunnen slapen, valt te betwijfelen. Een gedeelde verantwoordelijkheid neemt niet weg dat de Orde Van Architecten het best eerst naar de eigen betrokkenheid kijkt. De armoedige verloning past in een eeuwenoude traditie waarbij de leerling in de leer gaat bij de meester. De jonge architect verdient misschien wel weinig, maar de werkervaring telt als verloning.
Het systeem wordt in de architectuursector ingegeven vanuit het idee dat een stagiair-architect na vijf jaar studie nog veel moet bijleren om volwaardig mee te kunnen draaien in de stiel. Tijdens een stage van twee jaar doet de jonge architect de nodige praktische kennis op die hij ontbeerde in de opleiding. De Orde van Architecten mag dan wel de bezorgdheid over de armoedige lonen delen, het archaïsche systeem is wel haar bestaansreden.
Bovendien is de verdediging van een eerlijke uurvergoeding gratuit als je tegelijk de concurrentie onder architecten aanwakkert. De Orde van Architecten haalde het hek van de dam door de vaste percentages op erelonen op te heffen. Het gevolg is een race naar de bodem voor het binnenhalen van de publieke opdrachten. Architecten verlagen het ereloon, maar compenseren dat door schaalvoordelen in te zetten, de dienstverlening te verlagen, in te boeten op creativiteit, bij te klussen in het onderwijs en/of te beknibbelen op de lonen.
Sterarchitecten
Ook de bezorgdheid over de schijnzelfstandigheid is gratuit. Een stagiair verdient volgens de minimumlonen van de Orde van Architecten na 1,5 jaar een uurloon van 22,32 euro per uur. Aangezien we spreken over volle maanden werk, komt het maandelijkse loon best hoog uit voor een zelfstandige zonder verantwoordelijkheid en weinig beroepskosten. De schijnzelfstandigheid zit ingebakken in de verplichting om minimaal 120 uur per maand bij dezelfde stagemeester te werken, wil dat werk gelden als stage.
Enver Peeters sprak begrijpelijk als een jonge freelance architect die vecht voor een eerlijk loon, maar de eerlijkheid gebied te zeggen dat velen meedraaien als vrijwillige gevangene van het systeem. Veel studenten klussen bij op architectenbureaus tegen een schamel loon van 500 euro per maand. Het is een win-winsituatie. Een voorbeeld: schaalmodellen produceren kost handenvol geld, extra handen zijn welgekomen. Studenten proeven van de realiteit, verdienen een centje bij en de werkervaring staat goed op het curriculum vitae.
Als het om de starchitects gaat, staan jonge architecten in de rij om er stage te lopen. Het gaat dan al lang niet meer over vakantiewerk, het is de regel geworden. Een naam van een grote architect op het cv kan een carrière maken. Dezer dagen staat de gouden generatie Vlaamse architecten hoog aangeschreven op internationale podia. Daardoor bieden veel buitenlandse studenten en jonge architecten zich aan. De Orde van Architecten heeft helemaal geen vat op deze dynamiek. Als er een stageverslag nodig is, wordt daar een mouw aangepast.
Goedkope werkkrachten
De Orde heeft ook geen vat op de vrijwillige uitbuiting die vanuit de architectuuropleiding georganiseerd wordt. Studenten worden voor de ontwerpopdrachten steeds vaker op sleeptouw genomen door praktijkdocenten. Het gaat dan om een spannend, innovatief project in het bureau van de docent. Noem de constructie gerust een win-win-winsituatie. Studenten doen kennis op in de beroepspraktijk en verdienen studiepunten, het architectenkantoor beschikt over een groep goedkope werkkrachten, de universiteiten pakken uit met hands-on-activiteiten als ideale aanvulling op het schoolse programma.
Uiteindelijk hangt een eerlijke verloning van de stagiair samen met de verloning van de architect. Creativiteit wordt niet zelden slecht beloond, maar gaat in het geval van de architect wel gepaard met zijn hoofdelijke aansprakelijkheid. Beknibbelen op het ereloon van de architect is een gebruikelijk fenomeen in Vlaanderen, terwijl het bij andere vrije beroepen ondenkbaar is. Niemand gaat voor het begin van een consultatie bij een arts eerst afdingen op het uurloon.
De Orde van Architecten kan het goede voorbeeld geven door het gebruik van het ereloon als gunningscriterium in publieke aanbestedingen alvast te verbieden.
Gideon Boie, “Orde van Architecten is mee verantwoordelijk voor uitbuiting”, De Standaard, 3 oktober 2023, 26-27.
Categories: Architecture
Type: Article
