Article

Verslag EF KunstTour Maastricht: Eigen Euregio Eerst

BAVO


2009, Euregional Forum Newspaper

Ter gelegenheid van de negende editie van de KunstTour in Maastricht organiseerde het EF een speciaal forum in de lobby van de Jan van Eyck Academie. De tweedaagse was goed gevuld met prijsuitreikingen, videovoorstellingen, live columns, tafelgesprekken en presentaties. Het EF wou het kunstpubliek van Maastricht bekend maken en engageren met de onbeperkte groeimogelijkheden die de Euregio Maas-Rijn biedt aan haar inwoners en ondernemingen.

Euregio Maas-Rijn Democratie Awards voor Saskia Gorgels-Lindelauf en Wim Cuyvers

Het forum ging feestelijk van start met de uitreiking van de eerste Euregio Maas-Rijn Democratie Awards. Deze prijs werd speciaal in het leven geroepen voor individuen en instellingen die zich op uitzonderlijk wijze inzetten voor het overschrijden van grenzen in de Euregio Maas-Rijn. De eerste awards gingen naar Saskia Gorgels-Lindelauf, directie- en bestuurssecretaris van de Kamer van Koophandel van Limburg, en Wim Cuyvers, adviserend onderzoeker aan het Departement Design van de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Het juryverslag prees de eerste laureaat mevrouw Gorgels-Lindelauf omwille van haar onvoorwaardelijke inzet voor het creëren van een levendig en dynamisch grensoverschrijdend werkklimaat voor bedrijven in de Euregio Maas-Rijn, en het vele lobbywerk dat zij hiervoor dagelijks verricht. De tweede laureaat de heer Cuyvers werd geprezen omwille van de eigenzinnige manier waarop hij de zichtbare en onzichtbare cultureel-geografische logica’s van de Euregio Maas-Rijn blootlegde in het project ‘Wander Research in the Euregion Meuse-Rhine’ dat onder zijn auspiciën uitgevoerd werd. Hiermee speelde de heer Cuyvers een onschatbaar cultureel kapitaal in handen van de Euregio Maas-Rijn.

Karlspreis voor Angela Merkel!

Na de officiële uitreiking volgde de presentatie van het videoverslag van het voorgaande Euregionaal Forum dat plaatsvond in Aachen op 1 mei 2008. Het Euregionaal Forum was van de partij bij de vijftigste uitreiking van de Karlspreis, ook wel bekend als de oscar van de EU, aan het Duitse staatshoofd Angela Merkel. Naar goede gewoonte vonden de ceremonie en de festiviteiten plaats in de historische en symbolische geboortestad van de Europese droom: Aachen, de uitvalsbasis van de eerste Europeaan Karel de Grote. Het verslag van het Euregionaal Forum maakte duidelijk dat de uitreiking van de Karlspreis een onschatbare vorm van symbolisch kapitaal is voor de Euregio Maas-Rijn. De Karlspreis is een teken van hoe Europa volop leeft in deze regio, zowel onder de bevolking van de Euregio Maas-Rijn als bij ondernemingen die er actief zijn, zoals onder meer de autogigant Mercedes-Benz. Tegelijk toonde het verslag van het Euregionaal Forum hoe een kleine minderheid zich passioneel blijft verzetten tegen de integratie van de Europese broedernaties en zo ook tegen de voltooiing van de grootse droom die ook Karel de Grote koesterde. Gelukkig was de oproerpolitie in groten getale aanwezig om het serene karakter van het feestelijke gebeuren te verzekeren.

Lobbyisme als ultieme vorm van democratie

Het videoverslag leidde tot een felle discussie. De authenticiteit en effectiviteit van de betogers werd in vraag gesteld en zij werden zelfs beschuldigd van het voeren van compleet geritualiseerde, interne oppositie. Ook het vermeende feit dat de EU zou geregeerd worden door lobbygroepen in dienst van bedrijven en de Europese integratie dus een ondemocratisch project is – een veelgehoorde kritiek onder de betogers – werd zwaar op de korrel genomen. Met name Frans Seybens, woordvoerder van de Pro-Business Lobby Euregion Meuse-Rhine, verdedigde het lobbyisme als een meer effectieve vorm van democratie dat in geen het privilege is van bedrijven, maar ook door groepen uit de civiele en publieke sector uiterst succesvol wordt toegepast om de verlangens van hun achterban te verwezenlijken. De heer Seybens kreeg in het debat veel tegenwind van andere deelnemers aan het forum die benadrukten dat niet alle groepen en maatschappelijke sectoren over evenveel middelen en knowhow beschikken om het lobbyisme in hun voordeel aan te wenden.

Onbelemmerde vrije marktwerking als garantie voor grensoverschrijdende solidariteit

De discussie omtrent het nut en voordeel van lobbyisme voor een democratisch integratie van de Euregio Maas-Rijn was een goed opwarmertje voor de tafelgesprekken. Het eerste gesprek van de dag handelde over de initiatiefrol en voorhoedefunctie van het Euregionale bedrijfsleven in het overschrijden van grenzen in de Euregio. Het tafelgesprek werd op gang getrokken door een gesproken column van de hoofdredacteur van het Meuse-Rhine Business Journal: Stafford Whatsworth. Prominent in zijn verhaal was het geloof in de effectiviteit van grensoverschrijdende bedrijvigheid in het tot stand brengen van Euregionale samenwerking. Als best-practice verwees hij naar de Nederlandse woningcorporatie Servatius die in Luik verschillende projectontwikkelingen deed en zo de Luikse bewoners alternatieven aanreikt voor de gebrekkige sociale huisvestingsvoorziening aldaar.

De discussie leidde tot een heuse krachtmeting tussen Frans Seybens van de Pro-Business Lobby Euregion Meuse-Rhine en de overtuigde anders-globalist Kees Hudig van het XminY solidariteitsfonds. Seybens benadrukte, in verwijzing naar de best-practice van Servatius, hoe er niet veel heil mag verwacht worden van de overheid of publieke instanties op vlak van het bewerkstelligen van grensoverschrijdende activiteiten in de Euregio Maas-Rijn. Publieke speler falen en blijven tot op vandaag falen in het goed inschatten, definiëren en bevredigen van de vraag van het maatschappelijke krachtenveld en bijgevolg ook van de Euregionale bevolking en ondernemingen. De Euregio Maas-Rijn stelt daarom bedrijven terecht in staat om zonder protectionistische of monopolistische maatregelen over de grenzen te opereren en zo de behoeftes en verlangens van de mensen in de Euregio maximaal te bedienen. Volgens Seybens biedt enkel een vrije marktwerking de garantie voor een grensoverschrijdende solidariteit die werkt en deze moet dan ook hoog in het vaandel staan van datgene waar we allemaal naar streven: een geïntegreerde Euregio Maas-Rijn. Kees Hudig ging hier tegenin door te stellen hoe de afgelopen vijftien jaar van onbeperkte marktwerking bewezen heeft hoe ook de markt grondig faalt in het bevredigen van de wensen en verlangens van mensen. Marktwerking mag dan wel grensoverschrijdend opereren, het leidde vooral tot het bewust censureren en verwaarlozen van de behoeftes van mensen die minder te besteden hebben. Hudig hield een warm pleidooi voor het uitbouwen van een solidaire Euregionale economie waar de bevrediging van basisbehoeften van alle mensen centraal staat en niet de marktwerking.

Cultuur in de Euregio Maas-Rijn als aanjager of luchtbel

Het tweede tafelgesprek handelde over de rol van cultuur en culturele actoren in de totstandkoming van een verenigde Euregio Maas-Rijn. De directeur van het vermaarde Theater aan het Vrijthof, Guido Wevers, nam de inleiding voor zijn rekening. Wevers is iemand die zich al jaren inzet voor het gebruik van de Euregio Maas-Rijn als een vehikel om culturele activiteiten en instellingen in Maastricht en omgeving een flinke duw in de rug te geven. Hij vertoonde een door het publiek uiterst gesmaakt filmpje met de sprekende titel ‘doe bleefs mit mich’. In de film doorkruiste deheer Wevers het gebied van de Euregio Maas-Rijn op een oude motorfiets om ter plaatse de typerende breuklijn tussen de Germaanse en Latijnse cultuur bloot te leggen en te duiden. Uit dit veldonderzoek blijkt dat de culturele identiteit van de Euregio Maas-Rijn ligt in het tegen elkaar aanschuren van twee totaal tegengestelde culturen – Germaans en Latijns. Wevers riep culturele actoren in de Euregio Maas-Rijn dan ook op om de unieke potenties van deze twee beschavingsmodellen, met name op vlak van het uitbouwen van een genotscultuur, maximaal uit te nutten.

Het Euregionaal Forum had vier culturele experts uitgenodigd om de provocerende oproep van Guido Wevers te bediscussiëren: Tom Goossen van cultureel bureau Studio Kernland, Peter Fransman, directeur van Het Domein in Sittard, Mark Maurer van architectenbureau Maurer United en brandingspecialist Merijn Oudenampsen. In het gesprek kwamen verschillende punten naar voren die relevant zijn voor de integratie van de Euregio Maas-Rijn. Peter Fransmans stelde dat met name projecten die tot stand komen in het kader van een Euregionaal overheidsprogramma of subsidieregeling in de praktijk steevast fout lopen. Waarom? Omdat de culturele samenwerking in de Euregio gebaseerd zijn op subsidiemogelijkheden en niet op een gedeeld belang of belangstelling. Kunstenaars en kunstinstellingen in de Euregio moeten volgens Fransen een delicaat evenwicht zoeken tussen het verleiden van de Euregionale bevolking om actief deel te nemen in culturele activiteiten en de instrumentalisering en oneigenlijk gebruik van kunst in graag geziene projecten zoals beeldenroutes. Fransen chargeerde met de provocatie dat het besef centraal moet staan dat kunst niet voor iedereen is. Tom Goossen had hier een minder gecompliceerde houding tegenover. Als culturele ondernemer staat bij hem het zoeken en invullen van de culturele behoeften van de Euregionale populatie voorop. Tegelijk echter stelt Goossen zich proactief op en zal hij bovenal proberen nieuwe markten te openen of te creëren voor cultuur in de Euregio Maas-Rijn. Zoals in het project ‘Fuel’ dat kunstwerken van over heel Europa naar Maastricht brengt om het blikveld van de bevolking te verbreden en draagvlak te creëren voor deelname van Maastricht aan het culturele hoofdstadprogramma. Merijn Oudenampsen benadrukte het belang van de vraag wat we met ons allen willen bereiken met het uitspelen van de Euregio Maas-Rijn als culturele identiteit en kwaliteitsmerk, welke groepen je hiermee wil vooruit helpen en wat ermee gedaan wordt. Als de Euregio Maas-Rijn deze vragen uit de weg blijft gaan, dreigt de Euregio constructie – hoe kunstig ook verbeeld – niet meer dan een luchtbel te worden.

Uitslagen stemming Euregionaal Lagerhuis

Na deze discussies tussen experts kreeg het Euregionaal Forum zijn gepaste vervolg met het publieke programma. Speciaal voor de gelegenheid van de Kunsttour werd een heus Euregionaal Lagerhuis ingericht waar de aanwezigen in debat konden gaan met de anderen en hun stem konden uitspreken over brandende kwesties in de Euregio Maas-Rijn. We kunnen hier geen recht doen aan de vaak passievolle discussies onder de deelnemers en bezoekers van het forum. Noodgedwongen beperken we ons hier tot de uitkomsten van het debat over de vijf kwesties:

Stelling 1: ‘De aanhoudende hetze rond de drugsboulevard bewijst het failliet van de Euregio Maas-Rijn’. Tegen: 3; Voor: 2.

Stelling 2: De Euregio Maas-Rijn moet opgeheven worden; we moeten eerder inzetten op een Verenigd Limburg. Tegen: 5; voor: 0.

Stelling 3: De Euregio Maas-Rijn levert vooral voordelen op voor kapitaalkrachtige woonconsumenten en criminelen. Tegen: 3; voor: 3.

Stelling 4: De Euregio Maas-Rijn heeft een bekend figuur nodig die boven alle partijen staat. Zoals André Rieu bijvoorbeeld. Tegen: 5; voor: 0.

Stelling 5: De Euregio Maas-Rijn heeft geen reden van bestaan, behalve voor de politiek en het bedrijfsleven. Tegen: 2; voor: 3.

Stelling 6: De Euregio Maas-Rijn moet vooral de kleine ongemakken van haar inwoners oplossen. Moet zij niet willen doen. Tegen: 1; voor 4.

Stelling 7: Alleen de rechtstreekse verkiezing van het Euregionaal bestuur kan de burger echt warm maken voor de Euregio Maas-Rijn. Tegen 4; voor: 1.

Stelling 8: De Euregio Maas-Rijn zal nooit van de grond komen als gevolg van de harde taalgrenzen. Tegen: 2; voor 3.

Naar een nog winstgevender Euregio Maas-Rijn

Tenslotte presenteerde het collectief Société Réaliste, die tevens onderzoeker verrichten aan de Jan van Eyck Academie, hun voorstel voor een meer lucratieve gebiedsuitbreiding van de Euregio Maas-Rijn. Société Réaliste stelt voor om een alliantie te creëren tussen de Euregio’s Maas-Rijn en vier nieuwe EU-zones in Midden-Europa die bovendien elk een verschillende economische status en graad van ontwikkeling kennen. Meer bepaald droegen zij een broedergebieden voor in Polen en Roemenië. Het plan voor een grotere, uitgebreide Euregio Maas-Rijn combineert op slimme wijze de wel gevormde economie van de Euregio Maas-Rijn met de veerkracht van opkomende en nog ontwikkelende economieën van de midden-Europese regio’s. Dergelijke unieke alliantie garandeert dat de Euregio haar economische weerbaarheid en dus de welvaart van haar bewoners kan maximaliseren en kan uitgroeien tot een Europese topregio voor bedrijven.

De presentatie van Société Réaliste vormde een gepaste afsluiter voor het Euregionaal Forum dat in het teken stond van het onmiskenbare belang en rol van de markt en culturele marketing in het uitbouwen van de Euregionale droom!

Verslag EF Kunsttour – 24 & 25 mei 2008, Jan van Eyck Academie Maastricht

Categories: Urban planning

Type: Article

Share: