Article
Euregio in de ban van de Vrijemarkt Theologie: Riccardo Petrella over de Euregio Maas-Rijn
BAVO
2009, Euregional Forum Newspaper
Het eerste nummer van De Klokkenluider laat Riccardo Petrella aan het woord, politicoloog en gewaardeerd adviseur voor de Europese Commissie. Petrella is een hevige criticus van de Euregio Maas-Rijn. Volgens hem is de Euregio in de greep van de staatsgodsdienst van de EU die hij typeert als de vrijemarkttheologie. Enkel door radicaal te breken met deze religie, kan de Euregio volgens hem een sociaal en progressief project worden. In discussies is hij dan ook niet te beroerd om voorstanders van een Euregionalisering ‘in marktstijl’ de deur te wijzen.
De heilige drie-eenheid van de EU
Het zal velen verbazen maar Europa is vandaag meer dan ooit in de ban van religie. Ik doel hier niet zozeer op de discussies over de verankering van de christelijke God in de Europese grondwet. Ik denk aan de meer mondaine religie van de vrije markt. Dit geloof, dat ik ook wel de ‘universeel kapitalistische theologie noem, bestaat uit drie centrale elementen.
Ten eerste: financiële waarde. Deze neemt de plaats in van God de Vader. Ten tweede: bedrijven en ondernemingen. Deze nemen de plaats in van God de Zoon. Bedrijven brengen alle mogelijke vormen van kapitaal in kaart en benutten deze ter maximalisatie van financiële waarde. En ten derde: de markt. Deze functioneert als God de Heilige Geest: het meest effectieve instrument om te komen tot het ultieme doel van financieel kapitaal: ongegrensde accumulatie.
Een Euregio Maas-Rijn die echt de belangen van haar inwoners dient, moet verder gaan dan economische grensoverschrijdende samenwerking.
Dit alles is allesbehalve een hersenspinsel van een waanzinnige. We kunnen hierbij uitvoerig verwijzen naar officieel EU-beleid. Zo is er de gekende doelstelling om de EU tegen 2010 om te vormen tot ’s werelds meest competitieve economie in de wereld. Ook is er de verplichting om onderzoek aan universiteiten voor 70% door privaat kapitaal te laten subsidiëren. En, niet te vergeten: de promotie van de zogenaamde MBR (Market Based Instruments) als wondermiddel voor alle mogelijke problemen. Of het nu gaat om de planetaire opwarming, de teloorgang van het onderwijs of de steeds duurder wordende
gezondheidszorg – de markt lost het op!
Europese vermarkting is geen Europese integratie
Maar is de belangrijkste geloofsovertuiging van de EU niet eerder haar verdediging van waarden als vrede en democratie onder Europese volken en ver daarbuiten? Dit argument was vijftig jaar geleden zeker geldig, maar vandaag klinkt het niet langer geloofwaardig. De realiteit na vijf decennia Europese politiek vertelt ons iets anders. Het enige werkelijk verenigende element
is de Europese munteenheid is en de geïntegreerde markt. De enige Europese institutie die werkelijk autonoom functioneert op supranationaal niveau is niet het Europees parlement, maar de Europese bank. Dit bewijst dat de substantie van de EU economisch is – en dus ook haar fundamentele geloofsovertuiging. Dit alles maakt het hele verhaal over de EU en de steeds
toenemende democratie bijzonder oppervlakkig. Het geloof door de EU in de vrije markt is door en door conservatief: het bevoordeelt structureel een kleine elite van financiële kapitalisten en verheft hun, private belangen tot algemeen belang.
Euregio’s moeten opgebouwd worden rond elementen die grensoverschrijdende gemeenschappen vormen, en niet uit elementen die deze tegen elkaar opzetten.
Vier geloofsartikelen voor een progressieve Euregio
Als de Euregio Maas-Rijn een werkelijk progressieve, grensoverschrijdende eenheid wil worden, moet ze eerst werk maken van een contratheologie. Ik stel hiertoe vier richtlijnen op. Ten eerste: Sociale rechtvaardigheid onder de burgers van de Euregio Maas-Rijn. Er moet strijd geleverd worden tegen de verarming van een steeds groeiend segment van de Europese bevolking, ook in de Euregio Maas-Rijn. Ten tweede: De strijd tegen de privatisering van publieke goederen zoals water, educatie, gezondheidszorg en transport. Deze privatisering loopt parallel aan de transformatie van EU burgers met bepaalde basisrechten tot loutere consumenten die betalen voor elke dienst die ze gebruiken. De Euregio Maas-Rijn moet beslissen of ze haar onderdanen behandelt als Euregio-burgers of Euregioconsumenten. Ten derde: Er moet werk gemaakt worden van rechtstreekse participatie door de bevolking zelf, tegenover een EU bestuurd door machtige lobby groepen. Democratie in de Euregio Maas-Rijn betekent dat de burger het belangrijkste subject is, niet de bedrijven. En ten vierde: het creëren van locale identiteiten rond gemeenschappelijke, toekomstgerichte projecten. De Euregio Maas-Rijn moet het voorstel van gouverneur Steve Stevaert voor een Verenigd Limburg verwerpen. Dit project beroept zich op een vaag historisch verleden, niet op de toekomst.
Zo kan het dus ook: Corsica-Sardinië
De Euregio Maas-Rijn moet zich niet blind staren op het verhaal van de Europese integratie zonder meer. Anders dreigt conservatisme als haar bitter lot.
Als best practice van een werkelijk progressieve Euregionalisering kan de Euregio Maas-Rijn leren van haar zuster/broederregio Corsica. Politieke krachten ijveren op het Franse eiland voor economische onafhankelijkheid. Dit zou Corsica in staat stellen om het in overvloed aanwezige water te verkopen aan het naburige Italiaanse eiland Sardinië, waar water schaars en duur is. In deze ontwikkeling is economisch separatisme nauw verbonden met een twijfelachtige grensoverschrijdende samenwerking tussen Europese regio’s. In de strijd tegen deze neoliberale vorm van euregionalisering kwam een politieke beweging tot stand die streeft om het Corsicaans water tot een publiek goed te maken. Immers, als publiek goed kan het water niet zomaar door sommige private bedrijven opgeëist worden om grote winsten te maken. Zo probeert men het water te gebruiken voor een echt grensoverschrijdende Corsicaans-Sardijnse gemeenschap. De inherente neoliberale natuur van de EU laat ons dus geen keuze. De progressieve krachten in de Euregio Maas-Rijn moeten de euregionalisering op de EU-manier een halt toeroepen. Zij moeten euregionalisering herdenken op basis van radicaal andere en progressieve principes waar de gemeenschap centraal staat en niet de markt.
De inwoners van de Euregio Maas-Rijn moeten zich verzetten tegen alle Euregionale politici die het vrijemarktgeloof aanhangen. De ontwikkeling van een werkelijk geïntegreerde Euregio Maas-Rijn is bij hen in slechte handen.
Riccardo Petrella nam deel aan het Euregionaal Forum in het Centre Céramique in Maastricht op 21 november 2007
Gepubliceerd in De Klokkenluider#1, de gratis informatiekrant over brandende kwesties in de Euregio Maas-Rijn
Categories: Urban planning
Type: Article