Article

San Gimignano aan de Zenne

Gideon Boie


12/07/2012, ArchiNed

Op de ring rond Brussel trekt de Elishout Hotel en Catering School, ofwel de Keukentoren, naar ontwerp van Xaveer De Geyter Architects i.s.m. Laurent Ney alle aandacht. De Vlaamse architectuurkritiek is als vanouds met verstomming geslagen door de zogenaamde onvatbaarheid van het architecturale object. Hoe, vraagt men zich af, kan een gebouw dat zo op het eerste gezicht niet bijzonder spectaculair, niet bijzonder sculpturaal en niet symboliserend is, toch alle energie naar zich toe trekken?*

De reden voor de actie en opwinding die de Keukentoren veroorzaakt, hoeft niet verder gezocht te worden dan de opdracht. De opdrachtgever wenste“een school van de toekomst met architectuurkwaliteit op internationaal niveau waarbij zichtlocatie en imago de eerste indruk geven, aansluitend bij de omgeving, enerzijds de bestaande gebouwen en anderzijds de relatie met de omgeving van de ring.”

De aanleiding van deze vraag is de opsplitsing van de provincie Brabant in 1995 waarbij de toenmalige provinciale hotelschool overgeheveld werd naar het bestuursniveau van de taalgemeenschappen. Als gevolg daarvan werd de school gesplitst in een Franstalige hotelschool CERIA (Centre d’Enseignement et de Recherches des Industries Alimentaires et Chimiques) en Nederlandstalige hotelschool COOVI (Centrum voor Onderricht en Opzoekingen der Voedings- en chemische Industrie).

Na de splitsing bleven beide zusterscholen echter gevestigd op dezelfde campus in de gemeente Anderlecht. De eenheid van het bestaande complex – naar een klassiek modernistisch ontwerp van Antoine Courtens en Michel Polak uit 1948 – liet niet toe dat CERIA en COOVI een eigen identiteit ontwikkelden. De verwarring werd uitvergroot door het gelijknamig metrostation ‘CERIA/COOVI’ – een typisch Brusselse taalconstructie. Hieruit ontstond voor de opdrachtgever, de Vlaamse Gemeenschapscommissie in Brussel (VGC), de dringende behoefte om de aanwezigheid van COOVI op de campus extra in de verf te zetten.

Een ontwerpwedstrijd werd uitgeschreven en het torenontwerp van Xaveer De Geyter Architecten (XDGA) bleek het meest geschikt om aan deze vraag te voldoen en wel om twee redenen.

In de eerste plaats biedt de ranke toren een consequente architecturale vertaling van de vraag naar een indrukwekkend imago en dito zichtlocatie. De verticale stapeling van leskeukens in een torengebouw van 14 verdiepingen is aanleiding voor het centrale glazen volume. De kolomvrije vloeren van 12×12 meter zijn opgehangen aan gedramatiseerde kokers waarin technische installaties, sanitair en circulatiestromen verdwijnen. Door de vensterkaders aan de buitenkant van het gebouw aan te brengen werd het mogelijk om de glasvlakken in de keukens naadloos op elkaar aan te sluiten en het gebouw op een natuurlijke verticale manier te ritmeren. Het ontbreken van portaal en gangenstelsel versterkt de bovenaardse sfeer van het gebouw; de lift is het portaal en stopt direct in de leskeukens op de verschillende niveaus.

In de tweede plaats creëert de positie van de ranke toren een ruimtelijk spanningsveld met de bestaande, modernistische gebouwen en de autostrade. De nieuwe keukentoren staat in de as van de toren die de entree van de campus aan de Lijstersstraat markeert en die niet toevallig door de Franstalige horecaschool wordt bezet. Door de nieuwe keukentoren op het open grasveld in de berm van de autoweg te positioneren, ontstaat een nieuwe zichtas die de campus van binnenuit herstructureert. Zo wordt het oude torengebouw nu genegeerd door de nieuwe representatie van de school die contact legt met de voorbijgangers op de autostrade. In hetzelfde licht past het gebruik van de merknaam van de campus ‘Elishout’ en niet het onmogelijke acroniem COOVI – waarvan weinigen afkomst en taalaanhorigheid kennen.

De architecturale en ruimtelijke vormgeving van XDGA ritmeert en organiseert de levenskracht van de Vlaamse Gemeenschapscommissie. In een omgeving waarin de Franstalige en Nederlandstalige school onherkenbaar in elkaar overgaan, maakt een excentrische positie en 20 meter extra hoogte een wereld van verschil. De zelfverklaarde voorkeur van XDGA om torens te bouwen, past goed in de ambitie van de opdrachtgever en draagt nu trots de identiteit van de Elishout Hotel en Catering School – getuige hiervan het nieuwe logo geïnspireerd op de Keukentoren.

Om budgettaire redenen werden de ontwerpen van XDGA voor andere programmaonderdelen op de campus (onder andere een entreepaviljoen, toegangsplein, sporthal en studentenhuisvesting) geschrapt. Zo werd ook het publiek toegankelijke restaurant niet ondergebracht in de eeuwenoude Elishout-boerderij zoals eerst de bedoeling was. Met een knipoog naar het restaurant op de bovenste verdieping van de Franstalige toren, werd het COOVI-restaurant gesitueerd op de bovenste verdieping van de nieuwe toren. De concentratie van middelen en energie in de Keukentoren past goed in de ambitie om de blik van de toeschouwer niet af te leiden van de nieuwe identiteit van de Nederlandstalige hotelschool.

Een bijkomend voordeel van het spraakmakende ontwerp bleek de opwaardering van het geplaagde beroepsonderwijs. De bevoegde minister Jean-Luc Vanraes stelde bij de opening dat de spraakmakende architectuur de jonge scholieren weer goesting geeft om te studeren. De nobele doelstelling om schotten af te breken tussen scholieren van algemeen en beroepsonderwijs lijkt pas mogelijk na het optrekken van nieuwe schotten tussen scholieren van verschillende taalgemeenschappen. De fundamentele vraag is of de energetische aantrekkingskracht van de Keukentoren sterk genoeg is om de blik van de toeschouwer van deze communautaire twistappel af te leiden?

* Christophe Van Gerrewey, Een diepgaande sociale gebeurtenis (A+ 234) en Koen Van Synghel, Een toren van Keukens, De Standaard 11/6/2011

Artikel gepubliceerd op ArchiNed, 12/7/2012

Categories: Architecture

Type: Article

Share: