Uplace of Shopping K? Nee, bedankt
Artikel over de architectuur van een vals dilemma rond winkelcentra
Dood van een dienstverlener
Column over het bouwen als olifant in de kamer van de architectuurcultuur.
Het belachelijk sublieme in de Vlaamse architectuur
Artikel over humor als het teken van kritische afstand in de architectuur
Verslaafd aan architectuur
Een artikel over de betekenis van de Biertempel discussie voor de architectuurcultuur in België
Wafels, bier en architectuur
Een artikel naar aanleiding van de herbestemming van de Beurs in Brussel tot biertempel naar ontwerp van Robbrecht & Daem Architecten.
Zorg dragen voor architectuur
Artikel over gebruik en postproductie in de architectuur naar aanleiding van het Jozef Plein in PC Cartias (Melle).
Sprak er iemand over healing environment ?
Lees hier over de bijdrage van Charles Jencks en de postmoderne architectuur aan de ontmanteling van de kliniek.
Pic Nic Architectuur
Een retroactief manifest voor Pic Nic the Streets als bijdrage aan de architectuurcultuur in België. > Version Française > English Version
Wraak op de commons
Een artikel over het nakende einde voor Agrocité en de toekomst voor architectuur onder zelfbeheer.
Architectuur van de schaamteplek
Wie grip wil krijgen op de problemen van in psychiatrische ziekenhuizen, begint bij het ontwerp van de isolatiekamer.
Van Utopia naar Wuustwezel
Er zijn weinig termen die zo’n beladen betekenis hebben in de architectuurgeschiedenis als utopie. Version Français
Relational Architecture
Read about the production proces of the Kanunnik Petrus Jozef Triest Square in the Psychiatric Centre Caritas, Melle. Article in Dutch / English / French
Hoeveel samenwerking kan architectuur verdragen?
Artikel over de tentoonstelling 'Ensembles. Architectuur en Ambachtschap' in deSingel en Vlaams Architectuurinstituut.
Bouwstenen voor het psychiatrisch centrum van de toekomst
Lees meer over de visieontwikkeling rond het psychiatrisch centrum van de toekomst gepubliceerd in Psyche.
Eco-politiek in Brussel: Bas Smets en de Brussels Urban Landscape Biennial
Artikel over het nut en nadeel van landschapsarchitectuur als instrument voor regionale ontwikkeling in Brussel.
Architectuur vol van verlangen
Artikel naar aanleiding van de opening van het Kanunnik Petrus Jozef Triest Plein in Melle.
(Re)Politicize!
Proud to present the A+261 issue on architecture and politics - Dutch and French edition.
Architectuur met schaduw
De 20ste eeuw baarde vele duivelspacten tussen architectuur en politiek. Opvallend genoeg wordt de architectuur van het Italiaanse fascisme tot op vandaag geprezen omwille van haar abstracte vormentaal. Dergelijke rehabilitatie is de architectuur van het Derde Rijk nooit te beurt gevallen. België heeft zo zijn eigen kleine trauma in de relatie met de politiek.
Vakmannen aan het front
Een recensie over de bijdrage van Bravoure in de Architectuurbiennale van Venetie.
Toiletemmers in Werelderfgoed
Er is iets curieus met de inrichting van de gevangenis van Merksplas, waar enkele weken geleden een opstand uitbrak. De geschiedenis van de site reflecteert een utopisch beeld van de gevangenis van de toekomst, de manier waarop omgegaan wordt met die geschiedenis symboliseert dan weer de gemiste kansen.
FPC Gent: geen markt, geen gevangenis
De opening van het Forensisch Psychiatrisch Centrum in Gent zorgt na één jaar werking voor een grote opluchting - zelfs bij voormalige critici. De juiste vraag is niet of aanvankelijke bezorgheid terecht was, maar wel of de opluchting niet een beetje voorbarig is?
Het penitentiair verdriet van België
In de bouw van het gevangenisdorp Haren vormen de lokale en regionale overheid samen front met de actiegroepen tegen de federale overheid - of toch niet? Hoe kunnen we de knoop tussen activisme en politiek ontwarren?
Een psychiatrisch centrum bouwen we samen
Ook architectuur heeft zijn plaats op de Vlaamse Hersteldagen. Doe mee op 18 november in de Vooruit.
Eindelijk een kennisplatform voor humane gevangenisarchitectuur
De website www.prisongear.be presenteert het onderzoek naar een humane gevangenisarchitectuur.
Ontmanteling van de psychiatrische kliniek
Lees de gevalstudies over zorgarchitectuur in Vlaanderen gepubliceerd in Psyche
Een sterke leefomgeving begint met ruimteregie
Wie is er bang van het Bouwmeestercollege?
Iedereen lijkt het roerend eens dat de Vlaamse architectuur zonder de Bouwmeester overgeleverd is aan de wetten van de markt en de willekeur van het politieke bedrijf. Lees de opinie 'De Bouwmeester en de onheilsprofeten'.
A humane prison is coming to your neighbourhood
As part of the Conflict & Design Triennial the knowledge platform Prison Gear presents design studies that pave the way for a humane prison in Leopoldsburg, Belgium.
Een humane gevangenis komt naar je toe
Als onderdeel van de Conflict & Design Triënnale presenteert Prison Gear twee visieontwerpen voor de toekomstige gevangenis op het militaire domein Reigersvliet in Leopoldsburg.
Limburg City / Stad Limburg
Read the memorandum of the Limburg Europa Workshop / Lees de projectnota van Atelier Limburg Europa
The dismantling of the psychiatric clinic
Read the case studies on care architecture in Flanders
Wat is ontwerpend onderzoek?
Drie vragen over ontwerpend onderzoek, drie antwoorden vanuit de Noorderkempen.
Heeft een gemeenplaats ook een gemene waarde ?
Commentaarstuk bij het Architectuurboek n° 10: Radicale Gemeenplaatsen - Europese architectuur uit Vlaanderen
Is onzichtbare psychiatrische zorg mogelijk?
Review van de opstart Pilootprojecten Zorg door de Vlaams Bouwmeester
Limburg heeft ambitie / Limburg has ambition
Presentatie van de Startnota Provinciaal Bouwmeester Limburg / Presentation Initial Memo Limburg Government Architect
Hoeveel vernieuwing kan de gevangenis verdragen ?
Lees hoe de modernisatie van de gevangenisarchitectuur in handen van Stéphane Beel begon en eindige bij het Ducpétiaux-model.
Sociaal-realisme of zelfcensuur
Met Jonas Staal schreef BAVO een pleidooi voor een nieuw sociaal-realisme in de kunst. Sociaal-realisme is broodnodig in het tijdperk van de hysterische reproductie.
Nu ook een schreeuw om architectuur!
Niet occupy-en, maar de gevestigde orde verleiden om in crisistijden te investeren in leuke projecten. Lees hier meer over de Studio for Unsollicited Architecture.
Waarom kunstenaars niet fascistisch genoeg zijn
Lees het artikel in het decembernummer van Rekto:Verso.
Artist Participation in South Africa
The international PR campaign to showcase Rotterdam's robust policy on artist participation is now also tapping into the emerging African art markets.
Denkverbod op liberale kunst
Column over de stellingenoorlog naar aanleiding van de aangekondigde bezuinigingen in de cultuursector.
Maak liberaal kunstbeleid liberaal
Lees BAVO's advies aan staatssecretaris Zijlstra met betrekking tot de noodgedwongen keuzen die de cultuursector in Nederland te wachten staat.
International promotion campaign of the Office for Artist Participation kicks off
The City of Edinburgh will be the first to host an international promotion event of Rotterdam's innovative cultural policies for enforcing the participation of artists in heightening a city's competitiveness and securing social peace on the local level.
Culture and Contestation
The essay 'Neo-Liberalism with Dutch Characteristics: The Big Fix-Up of the Netherlands and the Practice of Embedded Cultural Activism' is published in the book volume 'Culture and Contestation in the New Century'.
Art and Activism
BAVO's essay 'Artists... one more effort to be really political!' is published in the volume 'Art and Activism in the age of Globalisation'.
Boek verschenen: Too Active To Act
Het boek biedt een kritische analyse van de maatschappelijke betrokkenheid van culturele actoren in Nederland in de afgelopen tien jaar.
Commoning the Clinic
Read more about the Kanunnik Triest Square (designed by architects De Vylder Vinck Taillieu) in the Caritas psychiatric centre (Melle) and how it results from a participative process with psychiatrists, managers, staff, and patients.

Autonome kunst is gemakzuchtig
project: CULTURAL ACTIVISM TODAY
date: 08/06/2010
author: Eva Kerremans
source: administrator
status: article
Belgisch collectief BAVO zorgt voor discussie in Nederland
‘Autonome kunst is gemakzuchtig’
Niet zo lang geleden woonde ik een pittig debat over activisme in de kunst te Rotterdam bij, waarin het Belgische collectief BAVO tegenstrijdige gevoelens opriep bij het kunstminnend publiek. Ik beken, zelf ben ik een fan van hun theoretisch subversieve teksten. Maar bij het aanhoren van de tot in de praktijk doorgevoerde ideeën van hun Bureau Kunstenaarsparticipatie (BK) kreeg ik koud kippenvel. Sans gêne hanteren ze haast protofascistisch klinkende begrippen zoals het Bruto Gemeentelijk Geluk waaraan kunstenaars via hun culturele burgerschap en harde prestatiecijfers bijdragen moeten. Tijd om wat uitleg te vragen.
“Een stad die durft, regelt artistiek engagement. Een stad die durft, zet kunstenaars aan het werk. Een stad die durft, wijst kunst op haar verantwoordelijkheid,” prijken als koptitels op hun drie folders. Qua lay-out en taalgebruik ogen ze bedrieglijk als door de overheid ontworpen. Met al je vragen of een inschrijving kon je terecht bij een infopunt bij het stadhuis of Tent. Zelfs bij politieke partijen als D66, de Christenunie en Leefbaar Rotterdam klopte BAVO aan de deur voor een onderhandelend gesprek om hun uitzendbureau aan de man te krijgen. En niet zonder succes. Meent BAVO dit nu serieus?
Het Bureau Kunstenaarsparticipatie sluit nogal goed aan bij het huidig politieke klimaat van Nederland. Is het BK een typisch Nederlands ontwerp van jullie?
Gideon Boie: “Het Bureau Kunstenaarsparticipatie (BK) heeft een gelijkaardige historische voorloper in Antwerpen. In 2008 onderzochten we daar met het project ‘De Janssens Werken’ de relatie tussen architectuur en politiek. Al ons werk is locatiespecifiek. Rotterdam is de stad van de creativiteit. Dat staat letterlijk in het beleid. Terwijl ‘De Janssens werken’ meer een sensibilisatieactie was, is de inzet van het BK om concreet in te grijpen in het cultuurbeleid van Rotterdam. De positieve elementen uit het cultuurbeleid 2009-2012 hebben we opgepikt, geïdentificeerd en er vervolgens instrumenten voor ontwikkeld naar de praktijk toe. Het kader was er al, alleen waren er nog geen concrete functies om de beleidsnota tot leven te brengen. Om deze lacune tegemoet te komen gaan we de bestaande kunstinstellingen decentraliseren zodat ze via bemiddeling van een kunstmarinier gaan functioneren als kunstenaarsuitzendkantoren. De kunstmarinier zoekt dan een gepaste kunstenaar om op maatschappelijke vraagstukken in te spelen. De decentralisatie past binnen het spelen op deelgemeenteniveau, zodat je in de wijken zelf aan de slag kan.”
Is dat geen nieuwe vorm van institutionalisering met gevaar voor kunstmariniers als een soort kunstpausen?
Boie: “De kunstmarinier is eerder een mediator met een groot inlevingsvermogen in de kunstwereld. Hij zal zich noch bemoeien met de inhoud van het kunstwerk noch met de relevantie van de vraag. Hij is de schakel tussen vraag en aanbod aan werkende kunstkrachten. We hebben trouwens bij het BK al wat aanmeldingen gehad van kunstenaars die zich voor deze vacature kandidaat stellen. Doel van de uitzendbureaus is het collecteren van maatschappelijke vraagstukken waarbij het belangrijkste criterium van de kunstmarinier zijn werkzaamheid is om ankers te slaan tussen kunstenaars en opdrachtgevers, of dat nu de overheid is of een projectontwikkelaar.Uit het verleden blijkt dat beide partijen te vaak te ver van elkaar weg gewerkt hebben om doeltreffend te zijn.”
Door de gehanteerde lay-out, taalgebruik, partners en infopunten oogt het BK alsof het al een werkelijkheid is, maar dat is het nog niet…
Boie: “Beetje een dubbelzinnige vraag. Allereerst hebben we de huisstijl overgenomen voor de inbedding en de ernst van het project. Als we een artistiek pamflet ontworpen hadden, zouden politieke partijen en de zakenwereld er niet meteen op ingepikt hebben. Deels zijn we al tot leven gekomen door de steun die we kregen van een aantal Rotterdamse kunstinstellingen. Het college van burgemeester en wethouders heeft de presentatie van het BK zelfs goedgekeurd. D66 zag investeringen in plaats van subsidies helemaal zitten. De Christenunie was enthousiast over het geven van graffiti workshops. Hun partijprogrammapunt om de verveling van de jeugd aan te pakken werd zo door kunstenaars opgelost. Zo brengen we kunst en politiek dichter bij elkaar.”
Krijgen jullie geen protestreacties vanuit de autonome kunst?
Boie: “De specifieke artistieke expertise van een kunstenaar wordt pas relevant binnen een sociale context. Je kan niet spreken van de autonomie van de kunst en je vervolgens gaan terugtrekken in een kunstatelier, alsof je op de maan of op een eiland zit. Autonomie verwordt dan tot een vorm van gemakzucht. Het is pas binnen een sociale probleemstelling dat kunst een meerwaarde kan bieden dankzij haar autonomie. Neem bijvoorbeeld een probleem in een sociale woonwijk. De maatschappelijk werkers hebben vast aangeleerde theorieën hoe ze ermee omgaan moeten. Economen handelen volgens strikte financiële protocollen. Kunstenaars daarentegen komen net door hun vaak tegendraads eigen denken tot verrassende inzichten. Zo dynamiseren ze een buurt. Dit is helemaal geen oproep om van kunstenaars sociaal werkers te maken. Integendeel.”
Is er binnen deze infrastructuur nog speelruimte voor subversiviteit?
Boie: “Subversief zijn van op de maan is safe spelen. Want de attitude om vanuit die afgesloten ruimte alle bestaande normen en waarden op zijn kop te zetten is nogal vrij comfortabel. Dat noem ik eerder een getolereerde subversie. Dat is geen cultureel burgerschap dat bijdraagt aan het Bruto Gemeenschappelijk Geluk in Rotterdam. Als jij verwacht van Shell om in Afrika tegenover de lokale bevolking rekenschap te geven, waarom mag ik dat dan niet verwachten van de kunstenaar om verantwoording af te leggen tegenover zijn inspiratiebron? Kunstenaars tappen inspiratie, opdrachten en aandacht van Rotterdam. Maar ik mag niet de relevantie van een kunstwerk in vraag stellen omwille van de autonomie van de kunst. Dergelijke gemakzuchtige houding tolereert Rotterdam niet meer. In een maatschappij die steeds meer gericht raakt op duurzaam leven noem ik dat soort artistieke autonomie eerder een vorm van rauw kapitalisme. Het zijn net dat type kapitalistische kunstenaars, van die hoogverheven types, die, wanneer de subsidiekraan dichtgedraaid wordt, als eersten kraaien dat ze zo belangrijk zijn voor de maatschappij. Wanneer je dan daadwerkelijk kijkt naar de praktijk blijkt dat ze niets teruggeven maar parasiteren. Binnen een economisch duurzaam systeem passen zij niet.”
Bruto Gemeentelijk Geluk, cultureel burgerschap, er kleeft zo’n rechts luchtje aan…
Boie: “Men moet deze termen niet bekijken vanuit rechtse of linkse positie. Wanneer we het bijvoorbeeld hebben over relationele esthetiek van Nicolas Bourriaud dan heeft zulke kunst een gemeenschappelijke waarde die men niet kan opmeten in marktwaarde. Beschouw het als een soort antikapitalistische benadering van kunst. Het is niet het narcisme van een kunstconsument dat hier van tel is en ook niet de hoogste bieder die het kunstwerk verwerft. De waarde van participatiekunst wordt bepaald door de hoeveelheid mensen die het met elkaar in contact gebracht heeft of de bijdrage aan de leefbaarheid van een wijk.”
Toch blijf ik in het ongewisse of jullie dit nu menen. Dit lijkt zo haaks te staan tegenover jullie theoretische teksten van tien jaar terug.
Boie: “Het naar buiten treden als kunsttheoretici deden we vroeger op een academische manier. We waren wel degelijk kritisch, maar het was net alsof dat paste binnen een welomlijnd verwachtingspatroon waarbinnen je uiteindelijk niets opengebroken kreeg. Als kunstcriticus mag je dan wel een theoretisch goed onderbouwd verhaal brengen, uiteindelijk zal je het toch nooit zo goed weten als de praktijk zelf. Deze interpassiviteit tussen theorie en praktijk heeft gezorgd voor een ontwikkeling binnen het werk van BAVO, waarbij we op een affectieve, bevestigende manier dynamiek creëren door heel dicht op de huid van de kunstenaars te gaan zitten. We proberen in bestaande verhalen mee te gaan en vooruit te kijken. In het geval van BK proberen we het verhaal van de Rotterdamse participatiekunst te verzoenen met de belangen van de gemeentelijke politiek en lokale marktpartijen.”
Gepubliceerd HART Magazine #66, april 2010.