Uplace of Shopping K? Nee, bedankt
Artikel over de architectuur van een vals dilemma rond winkelcentra
Dood van een dienstverlener
Column over het bouwen als olifant in de kamer van de architectuurcultuur.
Het belachelijk sublieme in de Vlaamse architectuur
Artikel over humor als het teken van kritische afstand in de architectuur
Verslaafd aan architectuur
Een artikel over de betekenis van de Biertempel discussie voor de architectuurcultuur in België
Wafels, bier en architectuur
Een artikel naar aanleiding van de herbestemming van de Beurs in Brussel tot biertempel naar ontwerp van Robbrecht & Daem Architecten.
Zorg dragen voor architectuur
Artikel over gebruik en postproductie in de architectuur naar aanleiding van het Jozef Plein in PC Cartias (Melle).
Sprak er iemand over healing environment ?
Lees hier over de bijdrage van Charles Jencks en de postmoderne architectuur aan de ontmanteling van de kliniek.
Pic Nic Architectuur
Een retroactief manifest voor Pic Nic the Streets als bijdrage aan de architectuurcultuur in België. > Version Française > English Version
Wraak op de commons
Een artikel over het nakende einde voor Agrocité en de toekomst voor architectuur onder zelfbeheer.
Architectuur van de schaamteplek
Wie grip wil krijgen op de problemen van in psychiatrische ziekenhuizen, begint bij het ontwerp van de isolatiekamer.
Van Utopia naar Wuustwezel
Er zijn weinig termen die zo’n beladen betekenis hebben in de architectuurgeschiedenis als utopie. Version Français
Relational Architecture
Read about the production proces of the Kanunnik Petrus Jozef Triest Square in the Psychiatric Centre Caritas, Melle. Article in Dutch / English / French
Hoeveel samenwerking kan architectuur verdragen?
Artikel over de tentoonstelling 'Ensembles. Architectuur en Ambachtschap' in deSingel en Vlaams Architectuurinstituut.
Bouwstenen voor het psychiatrisch centrum van de toekomst
Lees meer over de visieontwikkeling rond het psychiatrisch centrum van de toekomst gepubliceerd in Psyche.
Eco-politiek in Brussel: Bas Smets en de Brussels Urban Landscape Biennial
Artikel over het nut en nadeel van landschapsarchitectuur als instrument voor regionale ontwikkeling in Brussel.
Architectuur vol van verlangen
Artikel naar aanleiding van de opening van het Kanunnik Petrus Jozef Triest Plein in Melle.
(Re)Politicize!
Proud to present the A+261 issue on architecture and politics - Dutch and French edition.
Architectuur met schaduw
De 20ste eeuw baarde vele duivelspacten tussen architectuur en politiek. Opvallend genoeg wordt de architectuur van het Italiaanse fascisme tot op vandaag geprezen omwille van haar abstracte vormentaal. Dergelijke rehabilitatie is de architectuur van het Derde Rijk nooit te beurt gevallen. België heeft zo zijn eigen kleine trauma in de relatie met de politiek.
Vakmannen aan het front
Een recensie over de bijdrage van Bravoure in de Architectuurbiennale van Venetie.
Toiletemmers in Werelderfgoed
Er is iets curieus met de inrichting van de gevangenis van Merksplas, waar enkele weken geleden een opstand uitbrak. De geschiedenis van de site reflecteert een utopisch beeld van de gevangenis van de toekomst, de manier waarop omgegaan wordt met die geschiedenis symboliseert dan weer de gemiste kansen.
FPC Gent: geen markt, geen gevangenis
De opening van het Forensisch Psychiatrisch Centrum in Gent zorgt na één jaar werking voor een grote opluchting - zelfs bij voormalige critici. De juiste vraag is niet of aanvankelijke bezorgheid terecht was, maar wel of de opluchting niet een beetje voorbarig is?
Het penitentiair verdriet van België
In de bouw van het gevangenisdorp Haren vormen de lokale en regionale overheid samen front met de actiegroepen tegen de federale overheid - of toch niet? Hoe kunnen we de knoop tussen activisme en politiek ontwarren?
Een psychiatrisch centrum bouwen we samen
Ook architectuur heeft zijn plaats op de Vlaamse Hersteldagen. Doe mee op 18 november in de Vooruit.
Eindelijk een kennisplatform voor humane gevangenisarchitectuur
De website www.prisongear.be presenteert het onderzoek naar een humane gevangenisarchitectuur.
Ontmanteling van de psychiatrische kliniek
Lees de gevalstudies over zorgarchitectuur in Vlaanderen gepubliceerd in Psyche
Een sterke leefomgeving begint met ruimteregie
Wie is er bang van het Bouwmeestercollege?
Iedereen lijkt het roerend eens dat de Vlaamse architectuur zonder de Bouwmeester overgeleverd is aan de wetten van de markt en de willekeur van het politieke bedrijf. Lees de opinie 'De Bouwmeester en de onheilsprofeten'.
A humane prison is coming to your neighbourhood
As part of the Conflict & Design Triennial the knowledge platform Prison Gear presents design studies that pave the way for a humane prison in Leopoldsburg, Belgium.
Een humane gevangenis komt naar je toe
Als onderdeel van de Conflict & Design Triënnale presenteert Prison Gear twee visieontwerpen voor de toekomstige gevangenis op het militaire domein Reigersvliet in Leopoldsburg.
Limburg City / Stad Limburg
Read the memorandum of the Limburg Europa Workshop / Lees de projectnota van Atelier Limburg Europa
The dismantling of the psychiatric clinic
Read the case studies on care architecture in Flanders
Wat is ontwerpend onderzoek?
Drie vragen over ontwerpend onderzoek, drie antwoorden vanuit de Noorderkempen.
Heeft een gemeenplaats ook een gemene waarde ?
Commentaarstuk bij het Architectuurboek n° 10: Radicale Gemeenplaatsen - Europese architectuur uit Vlaanderen
Is onzichtbare psychiatrische zorg mogelijk?
Review van de opstart Pilootprojecten Zorg door de Vlaams Bouwmeester
Limburg heeft ambitie / Limburg has ambition
Presentatie van de Startnota Provinciaal Bouwmeester Limburg / Presentation Initial Memo Limburg Government Architect
Hoeveel vernieuwing kan de gevangenis verdragen ?
Lees hoe de modernisatie van de gevangenisarchitectuur in handen van Stéphane Beel begon en eindige bij het Ducpétiaux-model.
Sociaal-realisme of zelfcensuur
Met Jonas Staal schreef BAVO een pleidooi voor een nieuw sociaal-realisme in de kunst. Sociaal-realisme is broodnodig in het tijdperk van de hysterische reproductie.
Nu ook een schreeuw om architectuur!
Niet occupy-en, maar de gevestigde orde verleiden om in crisistijden te investeren in leuke projecten. Lees hier meer over de Studio for Unsollicited Architecture.
Waarom kunstenaars niet fascistisch genoeg zijn
Lees het artikel in het decembernummer van Rekto:Verso.
Artist Participation in South Africa
The international PR campaign to showcase Rotterdam's robust policy on artist participation is now also tapping into the emerging African art markets.
Denkverbod op liberale kunst
Column over de stellingenoorlog naar aanleiding van de aangekondigde bezuinigingen in de cultuursector.
Maak liberaal kunstbeleid liberaal
Lees BAVO's advies aan staatssecretaris Zijlstra met betrekking tot de noodgedwongen keuzen die de cultuursector in Nederland te wachten staat.
International promotion campaign of the Office for Artist Participation kicks off
The City of Edinburgh will be the first to host an international promotion event of Rotterdam's innovative cultural policies for enforcing the participation of artists in heightening a city's competitiveness and securing social peace on the local level.
Culture and Contestation
The essay 'Neo-Liberalism with Dutch Characteristics: The Big Fix-Up of the Netherlands and the Practice of Embedded Cultural Activism' is published in the book volume 'Culture and Contestation in the New Century'.
Art and Activism
BAVO's essay 'Artists... one more effort to be really political!' is published in the volume 'Art and Activism in the age of Globalisation'.
Boek verschenen: Too Active To Act
Het boek biedt een kritische analyse van de maatschappelijke betrokkenheid van culturele actoren in Nederland in de afgelopen tien jaar.
Commoning the Clinic
Read more about the Kanunnik Triest Square (designed by architects De Vylder Vinck Taillieu) in the Caritas psychiatric centre (Melle) and how it results from a participative process with psychiatrists, managers, staff, and patients.

Van Utopia naar Wuustwezel
Er zijn weinig termen die zo’n beladen betekenis hebben in de architectuurgeschiedenis als utopie. Stad & Architectuur diept de term uit met de tentoonstelling en gelijknamig boek EUtopia, de mogelijkheid van een eiland in Museum M te Leuven.
De formule van de tentoonstelling is eenvoudig. Vijf architectenteams krijgen een vraag en citaat voorgeschoteld uit het historische werk Utopia (1516) van Thomas More. Curatoren Ward Verbakel en Joeri De Bruyn stellen hiermee Mores boek centraal in de tentoonstelling – dat is een hele verdienste. Er bestaat immers nogal wat mysterie rond de term in het bijzonder binnen de wereld van architectuur. Is utopia de ideale plek of de non-plaats? Is het een nastrevenswaardig visioen of een kritische spiegel? Is utopia een narratieve figuur of kan het ook concrete gestalte aannemen? En, hoe komt het tenslotte dat utopie meestal samenvalt met haar tegendeel: de totalitaire heilstaat?
In dergelijke spraakverwarring kan de originele tekst soelaas brengen. De bezoeker krijgt vijf citaten voorgeschoteld uit de brieven van Thomas More aan zijn Antwerpse vriend Peter Gilles over een vreemde ontmoeting met de wereldreiziger Raphaël Hythlodaeus. In de communicatie tussen deze drie figuren en tegen de achtergrond van de opkomende wol- en lakenindustrie tussen England en Vlaanderen kreeg Utopia zijn historische betekenis. Een eiland waar iedereen de grond vrij mag gebruiken? Nee, dat kon Thomas niet geloven. Temeer omdat in England anno 1516 de mensen van het land verjaagd werden door de schapen en kerken omgevormd worden tot schapenstallen.
De tentoonstelling EUtopia, de mogelijkheid van een eiland brengt ons fast-forward naar 2016. Wat is de kracht van het boek Utopia vandaag? En, hoe situeren architecten zich tussen het goede leven in utopia en maatschappelijke urgenties? Het raamwerk van de curatoren toont een vijftal actuele posities in de utopische verbeelding. Hierin zien we heel opvallend hoe utopische stijlfiguren in de hedendaagse architectuurpraktijk ons ver voorbij de traditionele papieren architectuur brengen. De reële architectuurproductie blijkt een utopische verbeeldingskracht te bezitten die veel kritischer is dan de fictie.
Laten we beginnen met het werk Morpheus van Juliaan De Smedt. We zien een aaneenrijging van een achttal historische stadsplannen, uitgesneden op een Möbiusstrip in papier. Het toont een model van stedelijke evolutie op basis van ‘een wonderbaarlijke mengvorm van botsing en morphing’. Het object hangt als een sierlijke kroonluchter in de tentoonstellingsruimte. Het blijft een raadsel op welke manier het werk een antwoord biedt op de vraag van de curatoren: Hoe kunnen we de ideale stad uitbreiden? Het aangedragen citaat beschrijft nochtans helder hoe Utopia zich uitbreidt aan de hand van exacte replica’s op de omliggende oevers. Het blijft ook de vraag wat de kritische waarde is van de overvloeiende stadsplattegronden. In Morpheus zien we hoe de utopie een vluchtlijn biedt naar de veilige haven van de fantasie.
Een tweede positie zien we in de kunstinstallatie Wat heeft God gedaan? van Lab[au]. Een serie telegrafen is druk verwikkeld in een geautomatiseerd spel. Fouten treden op bij het vertalen van woorden in geluid, licht en papier. Het resultaat is een nonsensicale reeks woorden, morsetekens en binaire codes. De betekenis van het werk blijft abstract en onduidelijk. De utopie wordt hiermee naar eigen zeggen in vraag gesteld vanuit menselijke en technische beperkingen. Dat is wel zo vreemd wetende dat More juist omgekeerd de menselijke en technische beperkingen in vraag stelde vanuit de utopie. Het falen van de hedendaagse communicatie heeft een kritisch potentieel enkel voor zover het een tegendeel vormt van Utopia, waarin beschreven staat dat de hele Griekse literatuurgeschiedenis in een handomdraai te boek gesteld en verspreid werd.
Een derde positie is het Stadsgezicht (Cité de Refuge) van Office KGDVS. Een grootse, kamerhoge trompe-l’-oeil biedt een binnenzicht op het leven in een niemandsland aan de grenzen van Europa. Het is een uitwerking van een project uit 2006 over de grensproblematiek in de Spaanse enclave Melilla in Noord-Afrika – uitgedacht tijdens een studiereis met Lieven De Cauter. Vandaag vormt het een antwoord op de vraag Hoe gaan we om met de vreemdeling die ons eiland binnendringt? In Stadsgezicht (Cité de Refuge) functioneert utopie als vluchtlijn naar een parallelle wereld. Het is lekker druk in Cité de Refuge, maar er is geen miserie en de architectuur is met goede smaak ontworpen. De vluchtelingenkwestie krijgt zo een antieke waardigheid die in fel contrast staat met de beelden die we kennen uit de zogenaamde ‘Jungle in Calais’ en andere kampen op de binnengrenzen van Europa. Het utopische Stadsgezicht is hiermee tegelijk een uitbeelding van de onmacht en het onvermogen om zich te verhouden tot de actuele vluchtelingenproblematiek.
Realiteit kritischer dan fictie
Het trio Camiel Van Noten, Maxime Peeters en Wouter Van der Hallen verlegt met Oops, Utopia de focus van papieren architectuur naar de concrete utopie. Een grote tafel documenteert vier passages uit Utopia waarin een collectief ruimtegebruik gesuggereerd wordt. Het gaat om vier archetypische situaties: de neutrale gebedsruimte, de collectieve productie op de hoeve, de gezamenlijke eetplaats en de gedeelde tuin. Deze ruimten worden verbonden met uiteenlopende zaken uit de theorie en praktijk, zoals een hands-on workshop van Assemble Studio, een vernaculaire gebedsruimte in de woestijn, de posttraumatische rouwverwerking op de trappen van de Beurs en een recent gesprek met Lieven De Cauter over commons. De tentoonstelling-in-de-tentoonstelling geeft vanuit de actualiteit een heel precies antwoord op de vraag Waarin bestaat de utopische kracht van de collectiviteit? Ze toont ook dat de utopie niet totalitair hoeft te zijn – zoals vaak beweerd en gevreesd wordt – maar integendeel eigen is aan het alledaagse leven.
Een vijfde en laatste positie krijgen we te zien in Een huis om in te sterven van noAarchitecten. We zien in de tentoonstellingsruimte een gedeeltelijke nabootsing van het grondplan van Coda, een centrum voor palliatieve zorg in aanbouw te Wuustwezel. Het grondplan van één kamer wordt met een aantal lijnen uitgezet op de vloer. Een sofa en badkamerspiegel maken de installatie compleet. Het is een poëtisch antwoord op de ietwat vreemde vraag van de curatoren: Kan het individu een eiland zijn? Op het eerste gezicht hoort Coda niet thuis in de tentoonstelling. Hoe kan een gerealiseerd gebouw, ontwikkeld binnen de Pilootprojecten Onzichtbare Zorg van de Vlaams Bouwmeester, opgevoerd worden als toonbeeld van utopie? Toch zijn er opvallende gelijkenissen met het reisverslag van Utopia-protagonist Raphaël Hythlodaeus. Coda is een ruimte die zo goed georganiseerd is dat mensen die niet kiezen voor euthanasie er toch waardig kunnen sterven – de zin lijkt wel gekopieerd uit Utopia. Coda is ook een wereld van verschil met de manier waarop het sterven vandaag verdrongen wordt naar aseptische ziekenhuisgangen of gevierd wordt in de kille rationaliteit van de euthanasie. Het ongeloof van Thomas More bekruipt me. Het verhaal van architect An Fonteyne lijkt wel een utopie… Is het een flauwe grap? Zou het palliatief centrum echt bestaan? Waar ligt Wuustwezel eigenlijk? Ik heb het helaas vergeten te vragen tijdens het debat.