Uplace of Shopping K? Nee, bedankt
Artikel over de architectuur van een vals dilemma rond winkelcentra
Dood van een dienstverlener
Column over het bouwen als olifant in de kamer van de architectuurcultuur.
Het belachelijk sublieme in de Vlaamse architectuur
Artikel over humor als het teken van kritische afstand in de architectuur
Verslaafd aan architectuur
Een artikel over de betekenis van de Biertempel discussie voor de architectuurcultuur in België
Wafels, bier en architectuur
Een artikel naar aanleiding van de herbestemming van de Beurs in Brussel tot biertempel naar ontwerp van Robbrecht & Daem Architecten.
Zorg dragen voor architectuur
Artikel over gebruik en postproductie in de architectuur naar aanleiding van het Jozef Plein in PC Cartias (Melle).
Sprak er iemand over healing environment ?
Lees hier over de bijdrage van Charles Jencks en de postmoderne architectuur aan de ontmanteling van de kliniek.
Pic Nic Architectuur
Een retroactief manifest voor Pic Nic the Streets als bijdrage aan de architectuurcultuur in België. > Version Française > English Version
Wraak op de commons
Een artikel over het nakende einde voor Agrocité en de toekomst voor architectuur onder zelfbeheer.
Architectuur van de schaamteplek
Wie grip wil krijgen op de problemen van in psychiatrische ziekenhuizen, begint bij het ontwerp van de isolatiekamer.
Van Utopia naar Wuustwezel
Er zijn weinig termen die zo’n beladen betekenis hebben in de architectuurgeschiedenis als utopie. Version Français
Relational Architecture
Read about the production proces of the Kanunnik Petrus Jozef Triest Square in the Psychiatric Centre Caritas, Melle. Article in Dutch / English / French
Hoeveel samenwerking kan architectuur verdragen?
Artikel over de tentoonstelling 'Ensembles. Architectuur en Ambachtschap' in deSingel en Vlaams Architectuurinstituut.
Bouwstenen voor het psychiatrisch centrum van de toekomst
Lees meer over de visieontwikkeling rond het psychiatrisch centrum van de toekomst gepubliceerd in Psyche.
Eco-politiek in Brussel: Bas Smets en de Brussels Urban Landscape Biennial
Artikel over het nut en nadeel van landschapsarchitectuur als instrument voor regionale ontwikkeling in Brussel.
Architectuur vol van verlangen
Artikel naar aanleiding van de opening van het Kanunnik Petrus Jozef Triest Plein in Melle.
(Re)Politicize!
Proud to present the A+261 issue on architecture and politics - Dutch and French edition.
Architectuur met schaduw
De 20ste eeuw baarde vele duivelspacten tussen architectuur en politiek. Opvallend genoeg wordt de architectuur van het Italiaanse fascisme tot op vandaag geprezen omwille van haar abstracte vormentaal. Dergelijke rehabilitatie is de architectuur van het Derde Rijk nooit te beurt gevallen. België heeft zo zijn eigen kleine trauma in de relatie met de politiek.
Vakmannen aan het front
Een recensie over de bijdrage van Bravoure in de Architectuurbiennale van Venetie.
Toiletemmers in Werelderfgoed
Er is iets curieus met de inrichting van de gevangenis van Merksplas, waar enkele weken geleden een opstand uitbrak. De geschiedenis van de site reflecteert een utopisch beeld van de gevangenis van de toekomst, de manier waarop omgegaan wordt met die geschiedenis symboliseert dan weer de gemiste kansen.
FPC Gent: geen markt, geen gevangenis
De opening van het Forensisch Psychiatrisch Centrum in Gent zorgt na één jaar werking voor een grote opluchting - zelfs bij voormalige critici. De juiste vraag is niet of aanvankelijke bezorgheid terecht was, maar wel of de opluchting niet een beetje voorbarig is?
Het penitentiair verdriet van België
In de bouw van het gevangenisdorp Haren vormen de lokale en regionale overheid samen front met de actiegroepen tegen de federale overheid - of toch niet? Hoe kunnen we de knoop tussen activisme en politiek ontwarren?
Een psychiatrisch centrum bouwen we samen
Ook architectuur heeft zijn plaats op de Vlaamse Hersteldagen. Doe mee op 18 november in de Vooruit.
Eindelijk een kennisplatform voor humane gevangenisarchitectuur
De website www.prisongear.be presenteert het onderzoek naar een humane gevangenisarchitectuur.
Ontmanteling van de psychiatrische kliniek
Lees de gevalstudies over zorgarchitectuur in Vlaanderen gepubliceerd in Psyche
Een sterke leefomgeving begint met ruimteregie
Wie is er bang van het Bouwmeestercollege?
Iedereen lijkt het roerend eens dat de Vlaamse architectuur zonder de Bouwmeester overgeleverd is aan de wetten van de markt en de willekeur van het politieke bedrijf. Lees de opinie 'De Bouwmeester en de onheilsprofeten'.
A humane prison is coming to your neighbourhood
As part of the Conflict & Design Triennial the knowledge platform Prison Gear presents design studies that pave the way for a humane prison in Leopoldsburg, Belgium.
Een humane gevangenis komt naar je toe
Als onderdeel van de Conflict & Design Triënnale presenteert Prison Gear twee visieontwerpen voor de toekomstige gevangenis op het militaire domein Reigersvliet in Leopoldsburg.
Limburg City / Stad Limburg
Read the memorandum of the Limburg Europa Workshop / Lees de projectnota van Atelier Limburg Europa
The dismantling of the psychiatric clinic
Read the case studies on care architecture in Flanders
Wat is ontwerpend onderzoek?
Drie vragen over ontwerpend onderzoek, drie antwoorden vanuit de Noorderkempen.
Heeft een gemeenplaats ook een gemene waarde ?
Commentaarstuk bij het Architectuurboek n° 10: Radicale Gemeenplaatsen - Europese architectuur uit Vlaanderen
Is onzichtbare psychiatrische zorg mogelijk?
Review van de opstart Pilootprojecten Zorg door de Vlaams Bouwmeester
Limburg heeft ambitie / Limburg has ambition
Presentatie van de Startnota Provinciaal Bouwmeester Limburg / Presentation Initial Memo Limburg Government Architect
Hoeveel vernieuwing kan de gevangenis verdragen ?
Lees hoe de modernisatie van de gevangenisarchitectuur in handen van Stéphane Beel begon en eindige bij het Ducpétiaux-model.
Sociaal-realisme of zelfcensuur
Met Jonas Staal schreef BAVO een pleidooi voor een nieuw sociaal-realisme in de kunst. Sociaal-realisme is broodnodig in het tijdperk van de hysterische reproductie.
Nu ook een schreeuw om architectuur!
Niet occupy-en, maar de gevestigde orde verleiden om in crisistijden te investeren in leuke projecten. Lees hier meer over de Studio for Unsollicited Architecture.
Waarom kunstenaars niet fascistisch genoeg zijn
Lees het artikel in het decembernummer van Rekto:Verso.
Artist Participation in South Africa
The international PR campaign to showcase Rotterdam's robust policy on artist participation is now also tapping into the emerging African art markets.
Denkverbod op liberale kunst
Column over de stellingenoorlog naar aanleiding van de aangekondigde bezuinigingen in de cultuursector.
Maak liberaal kunstbeleid liberaal
Lees BAVO's advies aan staatssecretaris Zijlstra met betrekking tot de noodgedwongen keuzen die de cultuursector in Nederland te wachten staat.
International promotion campaign of the Office for Artist Participation kicks off
The City of Edinburgh will be the first to host an international promotion event of Rotterdam's innovative cultural policies for enforcing the participation of artists in heightening a city's competitiveness and securing social peace on the local level.
Culture and Contestation
The essay 'Neo-Liberalism with Dutch Characteristics: The Big Fix-Up of the Netherlands and the Practice of Embedded Cultural Activism' is published in the book volume 'Culture and Contestation in the New Century'.
Art and Activism
BAVO's essay 'Artists... one more effort to be really political!' is published in the volume 'Art and Activism in the age of Globalisation'.
Boek verschenen: Too Active To Act
Het boek biedt een kritische analyse van de maatschappelijke betrokkenheid van culturele actoren in Nederland in de afgelopen tien jaar.
Commoning the Clinic
Read more about the Kanunnik Triest Square (designed by architects De Vylder Vinck Taillieu) in the Caritas psychiatric centre (Melle) and how it results from a participative process with psychiatrists, managers, staff, and patients.

Nederlandse architecten doen Zijlstra glunderen in China
Het zal je maar gebeuren als Nederlands staatssecretaris van kunst en cultuur. In eigen land word je uitgespuugd en verguisd door de culturele sector en stuit je voortdurend op weerstand in het stimuleren van een meer marktgerichte mentaliteit onder culturele actoren. En dan stoot je tijdens een handelsmissie in China per toeval op een groep Nederlandse architecten, bezig met het ondertekenen van contracten met China’s grootste projectontwikkelaar voor het ontwerpen van een project van 26.000 wooneenheden! Staatssecretaris Zijlstra kon het niet zo mooi gedroomd hebben.
De deal in kwestie is het eerste schot in de roos van het recent gelanceerde Matchmaking-programma van het Nederlands Architectuurinstituut. Het NAi treedt op als koppelaar bij het opzetten van bouwprojecten in een aantal toekomstige economische succeslanden zoals China, India en Brazilië. Het idee is om Nederlandse en lokale architecten te laten samenwerken rond grootschalige, urgente architecturale en stedenbouwkundige opgaven.
Het koppelaardijprogramma van het NAi is ongetwijfeld op weg om uit te groeien tot één van de best practices van het nieuwe Nederlandse cultuurbeleid. Het wijst niet alleen architecten maar ook andere culturele actoren de juiste weg: niet langer zeuren en bij de pakken neerzitten, maar een vlucht vooruit nemen en in eigen land, maar vooral in opkomende markten, economische kansen opzoeken en uitbuiten. Het NAi vervult hier een voorhoederol en mag daar best meer mee uitpakken. Dus, tip voor de public relations sectie van het NAi: de volgende keer Zijlstra vroeger bij het project betrekken! Dat de telefoon van het NAi roodgloeiend stond na het mediaevent met Zijlstra, door architecten die massaal belangstelling toonden voor het project, bewijst verder de onverstoorde koopmansgeest van de Nederlandse architectenpopulatie, een toonbeeld voor andere culturele actoren in Nederland.
Het bovengenoemde project in Beijing past binnen het Chinese overheidsprogramma om de komende dertig jaar zo’n 180 miljard dollar te investeren in de productie van zestig miljoen goedkope wooneenheden (zo’n twintig procent van het huidige bestand). Deze eenheden worden gebouwd en beheerd door projectontwikkelaars, maar de overheid neemt veertig procent van de kosten voor eigen rekening. Het programma moet vooral het chronische tekort aan starterswoningen verhelpen. Met name jonge, hoogopgeleide jongeren moeten door het tekort lang bij hun ouders inwonen, met allerlei nefaste gevolgen van dien, zoals het vinden van een partner.
De wereldwijde reputatie van Nederland op het vlak van sociale huisvesting bleek goud waard toen de grootste projectontwikkelaar van China (VANKE) een delegatie naar Nederland stuurde om sociale woonprojecten te komen bekijken en architecten in te huren. Het NAi speelde hierbij een sleutelrol als gastheer en koppelaar. De missie leidde uiteindelijk tot het binnenrijven van een opdracht voor het ontwerpen van een gemengd project met goedkope wooneenheden en commerciële voorzieningen, op een nauwe strip tussen een drukke weg en een reeks van gated communities in het noorden van Beijing. Hiervoor werden vijf Nederlandse architecten en vijf plaatselijke architecten geselecteerd, die samen in amper vier dagen een masterplan in elkaar boksten. Vervolgens kreeg elk bureau door middel van een loterij een bouwblok toegewezen om te ontwerpen. Het masterplan bestaat uit tien compacte bouwblokken, met appartementen van 14 tot 21 vierkante meter (26,000 in totaal) dicht aan elkaar geschakeld rond een voetgangersroute met verschillende publieke ruimten. In de huidige fase is het conceptuele ontwerp van alle bouwblokken klaar en zit het project in de rechte lijn naar realisatie.
Het programma is dus goed op dreef. Het NAi probeert momenteel ook een gelijksoortig project op te zetten in India. Directeur Ole Bouman zit hiervoor binnenkort aan tafel met het Indiase Indiase miljardenbedrijf TATA (bekend van hun auto’s, maar nu ook bezig met plannen voor goedkope woningen). Ondertussen is het vooral zaak de geesten en harten in India te veroveren door middel van debatten en diplomatieke missies.
Niettemin kent het koppelaardijprogramma ook wat kinderziekten. Waarom bijvoorbeeld die enge focus op ‘dringende sociale architecturale en stedelijke opgaven’? Waarom niet meteen ook commerciële gebouwen, overheidsgebouwen en dergelijke meenemen in het program? Deze zelfbeperking wordt ongetwijfeld gedreven door de reflex van het NAi om haar traditioneel kritische, sociale en politiek-correcte imago te behouden. Het moet echter oppassen hiermee het economisch potentieel van het programma niet al te sterk in te perken en zo zichzelf uit de markt te werken. Het is voor het NAi uit strategisch oogpunt weliswaar noodzakelijk om haar kritische imago te onderhouden als onderscheidend kenmerk op de wereldmarkt. Het komt er echter op aan om de juiste verhouding te vinden tussen ideologische flexibiliteit en ideologisch opportunisme.
Maar ook op een ander vlak kan het programma nog verbeterd worden. Een belangrijke verwezenlijking van het programma is zonder twijfel het faciliteren van de mentale omslag die Nederlandse architecten moeten maken als zij succesvol willen zijn in landen als China. Hierbij moeten een aantal typisch Nederlandse ideeën aan de kant geschoven worden. Als deel van haar koppelaardijproject zou het NAi hiertoe nog gerichter een crash course kunnen aanbieden om Nederlandse architecten klaar te stomen om, zonder al te veel gewetenskwesties, efficiënt te kunnen draaien in dergelijke boomende landen.
Tijdens de presentatie in het NAi kwamen alvast de volgende aanbevelingen naar voren uit de getuigenissen van de betrokken Nederlandse architecten:
In China is de markt of het financiële allesbepalend.
De minimale oppervlakte van de wooneenheden van het Beijing-project, bijvoorbeeld, werd door ontwikkelaar VANKE gerechtvaardigd in termen van het motiveren van haar klanten om, zodra ze de financiële slagkracht hebben, te verkassen naar een nieuwe, grotere VANKE woning.
Niet verder denken dan het perceel waarop je bouwt.
Eén van deelnemers vertelde hoe zijn uitgekiende argument om ook de invulling van de omliggende percelen te veranderen, door de projectontwikkelaar vakkundig ter zijde geschoven werd met de woorden: ‘heel juist, maar het perceel dat je ter jouw beschikking hebt biedt toch ook veel mogelijkheden?’
Niet mengen van verschillende bevolkingsgroepen in grootschalige woonprojecten.
Het argument van leefbaarheid of duurzaamheid op lange termijn gaat hier niet op. Binnen de overheersende marktvisie gaat men ervan uit dat als starters hun minimale woning ontgroeien (door huwelijk of kinderen) zij wooncarrière moeten maken en verhuizen naar een ruimere woonstee (idealiter van dezelfde ontwikkelaar).
Duurzaamheid van de gebouwde omgeving niet op al te fundamenteel vlak doordenken.
De levensduur van gebouwen in China is in principe onzeker, maar is in feite gekoppeld aan de sterk stijgende marktwaarde van het perceel waarop het gebouwd is, waardoor nieuwbouw naar schatting niet langer dan vijftien tot twintig jaar zal bestaan.
Niet inmengen in structurele problemen c.q. overheidskwesties.
Het feit bijvoorbeeld dat je een vergunning nodig hebt om een huis te kopen, houd je best buiten je werkzaamheden als architect.
Niet teveel discussiëren over mogelijke opties maar gewoon doen.
In China is er geen tijd om de beste optie uit te redeneren, men beslist zo snel mogelijk op één ontwerp, bouwt het en als het niet werkt, dan wordt het afgebroken en probeert men iets anders.
Je neerleggen bij de hiërarchische manier van werken.
Zo selecteerde in het Bejing-project een of andere directeur tijdens de lunchpauze unilateraal twee concepten voor het masterplan, waarover de groep dan zonder al teveel discussie diende te stemmen.
Een dikke huid ontwikkelen.
In China is het een deugd om ontwerpen/gebouwen te kopiëren.
Leren ontwerpen in korte tijdstermijnen zonder enige specifieke informatie over programma of contact met de cliënt.
Aanvaard de rol van misverstanden in het proces.
Het masterplan van het Beijing-project was blijkbaar het resultaat van de verkeerde interpretatie van de projectontwikkelaar die een groenstrook ter compensatie voor bebouwing las als evenzeer bebouwing.
Niet proberen om vooraf een strategie te bepalen.
Een bescheiden en pragmatisch opstelling is cruciaal. Dit betekent niet dat je alle idealen moet laten varen. Het gaat erom een grote agenda te hebben maar deze stap voor stap uit te voeren.
China biedt Nederlandse architecten dus niet zomaar een uitweg voor de crisis in eigen land. Zij moeten zich aanpassen aan het Chinese model en een aantal Nederlandse ideeën, normen en waarden laten varen. Dit kan uiteraard gezien worden als een verlies, want wat is dan immers nog de specifieke meerwaarde die de Nederlandse architectuurexpertise er kan bieden? Maar, zoals één van de deelnemers terecht opmerkte, Chinese opdrachtgevers huren Nederlandse architecten niet in de eerste plaats in voor de architectuur zelf, maar als statussymbool. Uiteindelijk gaat het dus vooral om snel en efficiënt zaken doen en bouwen. De interculturele ervaring is in de eerste plaats instrumenteel voor het maximaliseren van deze efficiëntie, met de bonus van een verrijkende ervaring.